Kinderen met functionele buikpijn

Wat is precies functionele buikpijn?

Als er door de artsen geen ziektes, allergieën of afwijkingen worden geconstateerd en uw kind heeft toch regelmatig buikpijn, dan is er sprake van functionele buikpijn. Dit komt regelmatig bij kinderen voor. Er dan geen sprake van een begin van een darm-, buik- of maagziekte.

Wat zijn de oorzaken?

• Overgevoeligheid van de darmen. De darmen kunnen heel snel reageren op voeding, medicijnen, stress en veranderingen in de hormoonhuishouding.
• Gedachten en gevoelens. Wanneer is iets spannends is of wanneer er sprake is van continue druk, dan krijgen kinderen (net zoals volwassenen) vaak last van hun buik. Aanhoudende stress kan zelfs diarree opleveren.
• Als er sprake is van buikpijn (door een lichamelijke klacht) kan dit ook leiden tot spanningen over de buikpijn. Dit leidt tot verergering van de klachten. Deze vicieuze cirkel is vaak zeer moeilijk te doorbreken. Vaak is het dan gewoon om de buikpijn punten te geven in gradaties om te meten wanneer deze het hoogst of het laagst is.
• Overdracht door het gedrag van ouders. Als de ouders depressiviteit, neuroses of fobieën hebben, kunnen kinderen hierop onaangenaam reageren. Dit kan leiden tot hevige buikklachten. Hetzelfde geldt voor geweld en misbruik binnen een gezin. Buikpijn bij een kind is dus een zeer belangrijk signaal.

 Tips bij functionele buikpijn

• Probeer het kind te kalmeren. Zeg dat er geen sprake is van een lichamelijke ziekte, maar dat de buikpijn kan zijn ontstaan door drukte, stress of spanningen. Als het vaak na het eten voorkomt, geef dan aan het kind aan dat de buikpijn ook kan komen door overgevoeligheid.
• Praat goed met het kind. Is het kind druk bezig op school? Wordt het kind gepest? Is de thuissituatie onder druk? Door erover te praten, kan het kind vaak al de zorgen en spanningen kwijtraken. Hier worden de klachten vanzelf minder hevig.
• Als de klachten vaak aanhouden is het handig om bij te houden wanneer er nu sprake is geweest van de buikpijn. Is er een regelmaat te ontdekken? Meestal werkt het goed om samen met het kind alle gebeurtenissen op te schrijven. Het voordeel is dat er dan ook makkelijker patronen kunnen worden herkend.
• Ook is het raadzaam om te blijven zoeken naar eventuele lichamelijke aanwijzingen. Blijven de darmen hun werk goed doen? Hoe is de ontlasting? Is hij vaak hard of juist vloeibaar. Eet het kind gezond en krijgt het regelmatig beweging? Lichamelijke aanwijzingen geven vaak goed weer wat de status is van de buikpijn van het kind.
• Kinderen met functionele buikpijn willen soms ook niet naar school of naar hun buitenschoolse activiteiten. Als de kinderen thuisgehouden worden, dan wordt school en de activiteiten vaak een obstakel in de ogen van de kinderen. Zorg daarom dat de kinderen naar school blijven gaan en bespreek met hen wat de reden is om toch te gaan.
• Geeft aan dat het kind ook zelf (alleen) mag praten met de huisarts. Dan heeft het ook de kans om gemakkelijk over zware onderwerpen zoals misbruik, geweld en verslavingen te praten. Zeker als deze in de omgeving juist voorkomen.

Medicijnengebruik

Er zijn geen medicijnen voor functionele buikpijn. Paracetamol kan wel worden geven om de klachten te verzachten.

Vooral kinderen met regelmatig terugkerende buikpijn krijgen nogal eens laxeermiddelen of maagzuurremmers voorgeschreven door de huisarts, terwijl het maar de vraag is of dat nodig is. Het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL) bekeek hoe vaak deze medicatie werd voorgeschreven en constateerde dat het ook gebeurde terwijl het mogelijk helemaal niet noodzakelijk is.

Uitleg, geruststelling en advies

Bij ‘functionele’ buikpijn kan de huisarts geen duidelijke oorzaak van de buikpijn vinden. Dan zijn uitleg, geruststelling en advies de aanbevolen behandeling. Toch krijgen veel kinderen een geneesmiddel voorgeschreven. In de leeftijdsgroep van 4 tot 5 jaar kreeg 1 op de 6 à 7 kinderen een recept, in de groep van 6 tot 11 jaar was dit 1 op de 5 en in de groep van 12 tot 16 jaar 1 op de 3. Bij de jongere kinderen betrof ongeveer de helft van het aantal recepten laxeermiddelen. Bij oudere kinderen werden daarnaast ook vaak maagzuurremmers voorgeschreven. Kinderen die drie keer of vaker in één jaar met buikpijn bij de huisarts kwamen kregen vaker een recept en werden vaker doorverwezen naar de specialist.

De richtlijn voor huisartsen adviseert alleen maar laxeermiddelen voor te schrijven als de kinderen last hebben van obstipatie. Het is namelijk onvoldoende bewezen dat die middelen effectief zijn bij andere klachten. Dat huisartsen toch kiezen voor een behandeling bij functionele buikpijn, stelt de onderzoekers voor vragen. Doen ze dit als proefbehandeling? Omdat het onderscheid tussen obstipatie en functionele buikpijn lastig is? Of omdat een recept nu eenmaal gemakkelijker en sneller is dan voorlichting en uitleg geven? Of misschien omdat ouders niet tevreden zijn met alleen maar voorlichting of voor de zekerheid? Weliswaar is het gebruik van deze medicatie niet per se gevaarlijk voor het kind, maar het blijft een geneesmiddel en onnodig gebruik is niet goed.

Voorts is het onduidelijk waarom huisartsen kinderen met frequente of langdurige buikpijn relatief vaak verwijzen. Zijn ze onzeker over de oorzaak? Willen de ouders dat graag? Daarvoor is verder onderzoek nodig, aldus de onderzoekers.

Langdurig aanhouden van functionele buikpijn

Als de functionele buikpijn heftig is, en de adviezen na een aantal weken niet goed helpen, neem dan weer contact op met uw huisarts. Deze kan (soms samen met een kinderarts) bekijken of uw kind behandeld kan worden. Er zijn bepaalde behandelingen door een psycholoog of hypnotherapeut die goed kunnen helpen. Het gaat om cognitieve gedragstherapie en hypnotherapie. Beide therapieën zijn onderzocht op hun werking. We zien dat kinderen er van op kunnen knappen en dat de pijn minder wordt.

Een psycholoog kan uw kind bijvoorbeeld speciale ontspanningsoefeningen aanleren. Hij of zij kan samen met uw kind nog eens kijken naar wat misschien de oorzaken van de buikpijn zijn. Een psycholoog kan samen met uw kind onderzoeken wat de gedachten zijn van uw kind over de buikpijn. Soms kan een psycholoog uw kind leren om die gedachten bij te stellen. Neem eventueel het dagboekje mee naar de psycholoog.

Tijdens de hypnotherapie leren de kinderen wat ze zelf kunnen doen om de pijn een beetje de baas te worden. Ze krijgen oefeningen mee voor thuis om te leren ‘spelen’ met de pijn. Kinderen leren bijvoorbeeld dat ze zich voor kunnen stellen dat er een knop is waarmee je de pijn harder of zachter kan zetten. Het klinkt misschien vreemd maar het lijkt bij kinderen vaak goed te helpen. Het is belangrijk dat de therapie gegeven wordt door een hypnotherapeut die speciaal opgeleid is op dit gebied.